KEMİK İLİĞİ NAKLİ

    Sağlıklı bir kemik iliği ve kan hücrelerinin varlığı, yaşam için şarttır. Bazı hastalıklar kemik iliğini etkileyerek fonksiyon görmesine engel olabilmektedir. Böyle durumlarda kemik iliği, çevre kanı ya da kordon kanı nakli doğru tedavi seçeneği olabilmektedir. Kemik iliği ve çevre kanı kaynaklı kök hücre nakilleri, genel olarak “hematopoietik kök hücre nakli” olarak tanımlanmaktadır. Bazı hastalıklar için tek tedavi seçeneği hematopoietik kök hücre naklidir. Hematopoietik nakille, sağlıksız kan üreten hücreler sağlıklı olanları ile değiştirilmektedir. Nakledilen bu hücreler de sağlıklı eritrosit, lökosit ve trombositleri üretmeye başlamaktadır.Çocukluk çağı lösemilerinde esas olan ilaçla tedavidir. Toplam 3-3.5 yıl süren kemoterapi sonunda % 85'lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Tedaviye cevap alınamayan vakalarda ve bazı özel durumlarda kemik iliği nakli uygulanabilir (%5-10 oranında).

   TEDAVİNİ ESASLARI NELERDİR?

 

Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur.

KİMLERDEN KEMİK İLİĞİ ANA-KÖK HÜCRELERİ ALINIR?

Doku grupları (HLA) uygun kardeşlerden veya nadiren diğer aile bireylerinden (ALLOJENİK).

 Doku grupları (HLA) uygun akraba olmayan vericilerden (Kemik İliği Doku Bilgi Bankası aracılığıyla).

Hastanın kendi kemik iliğinin dondurularak saklanması ve gerektiğinde verilmesi.
 

 Damarlarımızda dolaşan kanın içindeki ana-kök hücrelerin özel bir yöntemle toplanarak hastaya verilmesi.
 

Göbek Kordonu Kanı: Yeni doğan kardeşin ana-kök hücrelerden zengin plasentasından (eş) toplanan kanın kullanılması.

 

Otolog Nakil :

Nakil için hastanın kendi kök hücreleri kullanılmaktadır. Lenfoma ve multiple miyelom tanılı hastalarda sıkça kullanılan tedavi seçeneğidir. Tedavinin hangi aşamasında hastadan kök hücre toplanacağı önemli bir noktayı oluşturmaktadır. Nakile bağlı mortalite (yaşam kaybı) oranının düşük (< 3%) olması en önemli avantajıdır. Hastanın kendisinden toplanan kök hücrelerin arasına hastalıklı kök hücrelerin de karışma olasılığı bulunduğundan, nakil sonrası hastalık tekrarlayabilmektedir. Graft versus tümör riskinin azaltılması için de nakil sonrası hastalara sağlamlaştırıcı ve/veya idame tedaviler uygulanabilmektedir.

 Otolog Nakil Hastalıklar Yapılabilen Hastalıklar:

Multiple Miyelom, Plazma Hücreli Lösemi, Hodgkin-dışı Lenfoma, Hodgkin Lenfoma, Akut Miyeloid Lösemi, Nöroblastoma, Germ Hücreli Tümörler, Over (Yumurtalık) Kanseri
 

         Allojenik Nakil :

   Tipik olarak lösemi, aplastik anemi ve miyelodisplastik sendromlar gibi kemik iliği bozuklukları olan hastaları tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bu işlemde; öncelikle hastalıklı kemik iliği, hazırlama rejimi adı verilen kemoterapi ve / veya radyoterapi ile ortadan kaldırılır. Daha sonra sağlıklı bir vericinin kemik iliği, çevre kanı veya göbek kordon kanından toplanan kök hücreleri ile değiştirilir.

        Allojenik Nakil Yapılabilen Hastalıklar:

 Akut Miyeloid Lösemi, Akut Lenfoblastik Lösemi, Kronik Miyeloid Lösem,Miyeloproliferatif Hastalıklar ,Hodgkin-dışı Lenfoma, Hodgkin Lenfoma, Multiple Miyelom, Plazma Hücreli Lösemi, Kronik Lenfositik Lösemi
 

Haploidentik Nakil :

Alıcı ve verici arasında kısmi HLA (insan lökosit antijen) uyumsuzluğu olan ve 1. Derece akrabadan (kardeş, çocuk ya da anne-baba) yapılan nakile “haploidentik nakil” veya “kısmi HLA uyumsuz’’ nakil denir. Verici adayı olabilmek için en az yüzde 50 uyum yeterlidir. Bu nakil tipi ile hemen her nakil adayı hastanın potansiyel bir vericisi bulunabilmektedir.

Sinjenik Nakil :

Allojeneik nakil ile benzerdir. Buradaki fark, vericinin hastanın özdeş (tek yumurta) ikizi olmasıdır. Tek yumurta ikizleri aynı genlere sahip olduklarından, aynı HLA dizileri vardır. Nadir bir nakil tipidir. “graft versus host” ve “graft versus tümör” etkisi yoktur. Malign (kötü huylu) hastalıklardan çok, benign (iyi huylu) hastalıkların tedavisinde tercih edilmektedir.
 

 

NASIL KEMİK İLİĞİ ALINIR?

Toplama işlemi ameliyathane koşullarında genel anestezi altında uyutularak yapılır. Özel iğneler kullanılarak kemik içine girilerek ilik enjektörlere çekilir. Belirli miktarda alınan ana-kök hücreler özel torbalarda, filtre edilerek bekletilmeden lösemi hastasına damar yoluyla verilir.

Ana-kök hücrelerin çok çok az bir kısmı alındığından verici-donör için yapılan işlemin hiçbir sakıncası yoktur.

Nakil işlemlerinden sonra 3 hafta içinde sağlam ana-kök hücrelerden kan hücrelerinin hızla yapımı başlar. Verilen kemik iliğinin alıcıda reddini önlemek amacıyla 6 ay kadar koruyucu tedaviler uygulanır.

KEMİK İLİĞİ NAKLİNİN BAŞARI ORANI:

Dünyanın gelişmiş hematoloji merkezlerinde olduğu gibi ülkemizde de kemik iliği nakli başarıyla yapılmaktadır. Löseminin cinsine ve vericinin uygunluğuna göre değişmekle birlikte sonuçlar olumludur. %43 ile %83 oranında başarı elde edilmektedir.

YAN ETKİLERİ:

Alıcı lösemi hastasının kemik iliği nakline hazırlanma aşamasında ve sonrasında çeşitli ciddi komplikasyonlar çıkmaktadır. Geç dönemde de normal kişilere göre 5 kez daha fazla oranda yeniden lösemi ya da çeşitli kanser tipleri ortaya çıkabilir.

Kemik iliği naklinden 1 yıl sonra, lösemili çocuklar sağlıklarına kavuşmakta ve normal yaşantılarına dönebilmektedirler. Nakil hastaları, taburculukları sırasında bir dizi eğitimden geçirilir. Yapılan nakil tipine göre ayrıntılar değişmekle birlikte, bu eğitimler sırasında; diyet, enfeksiyonlardan korunma ve gelişebilecek bazı komplikasyonlar hakkında hastalara bilgi verilir. Hastalara evde kullanmaya devam edecekleri ilaçlar anlatılır.